CHƯƠNG TRÌNH MONTESSORI ĐỘ TUỔI 3-6

I. TỔNG QUAN

Trẻ có sự phát triển trí tuệ thẩm thấu chuyển sang có ý thức thấm hút chủ động  phát triến các giác quan vẫn thấm hút và môi trường lớp học Montessori giúp cho trẻ phát triển thông qua các bài học giúp trẻ phát triển trí tuệ thích nghi với môi trường xung quanh và giúp hình thành bản ngã của trẻ. Đồng thời có phần duyên dáng và lịch thiệp về những cách di chuyển, cách ứng sử… lịch thiệp phù hợp với văn hóa nơi trẻ sống.

1. LĨNH VỰC THỰC HÀNH CUỘC SỐNG

a. Hỗ trợ cuộc sống:

Các hoạt động thực hành cuộc sống là những hoạt động thường thức hàng ngày và chúng liên quan đến mọi mặt trong cuộc sống. Đứa trẻ quan sát những hoạt động này trong môi trường và thu nhận kiến thức nhờ trải nghiệm thực tế về cách thực hiện được các kỹ năng sống theo một tiến trình, một cách làm có mục đích. Các hoạt động này đều phù hợp với văn hóa và được thiết kế đặc thù theo tiến trình sống và địa điểm sống của trẻ. Các hoạt động thực hành cuộc sống hỗ trợ trẻ có được cảm nhận về sự tồn tại và sự thân thuộc với môi trường sống, hình thành nhờ các hoạt động phối hợp hàng ngày với chúng ta. Nhờ thực hành cuộc sống, trẻ học được về văn hóa, lối sống và những hoạt động của con người.

b. Thích nghi với cuộc sống

Trẻ được hoạt động khi chính trẻ được làm công việc, trẻ phát triển theo đúng nhu cầu của mình. Trong giai đoạn phát triển đầu tiên này , với sự giúp đỡ của mọi người, của tự nhiên ( trí tuệ thẩm thấu, giai đoạn nhạy cảm…giúp  trẻ phát triển đúng nội tại của mình, trẻ xây dựng tự lập của mình, thích ứng môi trường thực tại của trẻ. Nên chuẩn bị môi trường phải có mục đích, động cơ của hoạt động.

c. Tự xây dựng bản thân

Khi trẻ hoạt động một cách tập trung theo một trình tự, trẻ phát triển tính trật tự bên ngoài từ đó dẫn đến trật tự bên trong được hình thành, sự lặp đi lặp lại đưa trẻ đạt đến sự bình thường hóa, giúp trẻ tự xây dựng bản thân.

Động lực cho hoạt động dẫn đến sự tập trung là yếu tố cần thiết nhất để bình thường hóa.

d. Sự bình thường hoá:

Khái niệm này xuất phát từ yếu tố tập trung vào hoạt động đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ, khi trẻ chủ động lựa chọn công việc ưa thích, chúng sẽ chăm chú và vui vẻ với công việc đó. Điểm nổi bật là khả năng tập trung cũng như các nguyên tắc không gây gò bó hay ép buộc theo khuôn khổ, trẻ cảm thấy hạnh phúc khi được làm việc. Khi nguồn năng lượng của trí lực và tâm lý kết hợp hài hòa với nhau, cảm giác trật tự sẽ hình thành, trẻ biết cảm thông và tham gia giúp đỡ những người khác.

Không gian phải chào đón trẻ, cởi mở với trẻ và tràn đầy tình yêu thương, đẹp đẽ, sach sẽ, đảm bảo giáo cụ phải được sắp xếp trật tự để trẻ có sự tự do lựa chọn, tự do làm việc. Môi trường phải hỗ trợ phát triển các nhu cầu Môi trường phải có sự trật tự.

“Trẻ nhỏ nên được sống trong một môi trường đẹp đẽ” Maria Montessori (1978). “The Secret of Childhood”, p.218, Orient Blackswan.

2. LĨNH VỰC GIÁC QUAN- SINH HỌC – ĐỊA LÝ

Không có một hệ thống giáo dục nào có được hệ thống giáo cụ giác quan như của Tiến sĩ Maria Montessori. Nó rất tuyệt vời và nó giúp cho trẻ phát triển khái niệm trừu tượng trí tuệ  cho trẻ, và giác quan giúp cho trẻ thu nhận được các thông tin về thế giới xung quanh. Thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác.

Nhờ vào những giáo cụ giác quan giúp cho trẻ hình thành lên khái niệm trừu tượng, trẻ cần có phát triển tu duy, ấn tượng giác quan trở thành khái niệm trừu tượng. 

Trẻ có sự phát triển trí tuệ thẩm thấu và xu hướng của con người  Tất cả các giác quan sẽ hình thành độc lập và sau đó kết hợp lại với nhau. Chúng rất hữu ích trong việc tiếp xúc với thế giới  bên ngoài…..các giai đoạn thời kỳ nhạy cảm, tư duy toán học.

Giáo cụ giác quan giúp cho trẻ hoàn thành việc hình thành con người của trẻ và tinh chỉnh giác quan.

Giáo cụ giác quan đánh thức các giác quan và là chìa khóa để mở rộng các giác quan để cảm nhận về thế giới bên ngoài.

3. LĨNH VỰC NGÔN NGỮ

Từ 3 đến 6 tuổi, tâm trí trẻ con chuyển từ vô thức đến có ý thức. Nó được hoàn thành thông qua chuyển động, sử dụng tay và thân hình. Bàn tay là một công cụ của não. Quá trình này diễn ra độc lập. Tâm trí có ý thức đang được xây dựng. Người lớn và giáo viên chỉ có thể giúp đỡ bằng cách cung cấp các điều kiện phù hợp. Đứa trẻ bước vào Casa khoảng ba tuổi, hoàn toàn thông thạo ngôn ngữ của mình, mặc dù vẫn còn phát triển về ngôn ngữ. Trẻ thích học từ mới, và khi các kỹ năng vận động và phát triển tinh thần được thống nhất khi chúng đã làm với lời nói

“ Trong các từ kéo dài đến các phần của lời nói và trẻ em trong khoảng từ 5 đến 7½ -8 thể hiện sự mãnh liệt quan tâm đến ngữ pháp và ngữ pháp đồng bộ và ngữ pháp đồng bộ và cú pháp khi tâm trí hấp thụ mờ dần ở cuối mặt phẳng đầu tiên và chúng tiếp cận các từ với một lý trí” Montessori, (1916) Phương pháp Montessori nâng cao, Tập 2,Trang 8-9, Clio, 1965.

Đây là thời kỳ nhạy cảm đối với ngôn ngữ thúc đẩy trẻ tìm kiếm  niềm đam mê và tận hưởng tất cả những gì ngôn ngữ phải cung cấp. Việc xây dựng ngôn ngữ trẻ con được hỗ trợ bởi sự nhạy cảm đặc biệt với ngôn ngữ. Nhạy cảm giai đoạn cho ngôn ngữ bắt đầu khi sinh, và là thời gian hoạt động cho ngôn ngữ cho đến khi trẻ sáu tuổi.

Trẻ nhận thức nhiều hơn về các tri giác của mình và dần nhận ra hình ảnh và thực tế không nhất thiết phải giống nhau. Các bé biết tên những động vật quen thuộc. Các bé có thể gọi tên các vật thể trong sách tranh, nói các từ dài và nhiều âm tiết. Các bé hiểu các khái niệm như so sánh hơn và so sánh nhất: như dài, dài hơn, dài nhất.

Trẻ phân biệt được giữa hình ảnh và thực tế tốt hơn nhiều. Trẻ bắt đầu nhận biết ước muốn, động cơ nội tại v.v… của những hành động mà người lớn thực hiện. Trẻ có thể xác định các vật quen thuộc thông qua các cụm từ như “Cái này là gì?” “Nó là cái sạn.” “Cái này để làm gì?” “Mình dùng để lật trứng.” Trẻ có khái niệm đơn giản về giờ như buổi sáng, buổi trưa, buổi tối v.v. Trẻ có thể biểu đạt bằng ngôn ngữ diễn tả và có thể lặp lại các câu có từ 9 từ trở lên.

Trẻ đạt đến cấp độ chức năng trí tuệ mới. Thay đổi diễn ra với cả những kỹ năng đặc biệt - vẽ, ghi nhớ và thấu hiểu ngôn ngữ - và với cả những năng lực chung như tập trung, kiểm soát bản thân và khả năng tự nhận thức. Trẻ sẽ học được 15 từ mới mỗi ngày. Tùy thuộc vào môi trường tiếp xúc mà từ vựng của trẻ có thể tăng từ 8000 từ đến 14000 từ vựng. Các bé có thể kể chuyện một cách mạch lạc về một bức tranh và nhận biết các mối quan hệ trong câu chuyện. Trẻ có thể đọc trôi chảy và viết truyện. Các bé có thể hiểu các từ loại khác nhau kể cả khi các bé không biết tên các từ loại, chẳng hạn tính từ là từ mô tả sự vật.

“ Chúng ta chuẩn bị cho đứa trẻ gián tiếp không chỉ để viết mà còn viết thư pháp theo hai nguyên tắc cơ bản của nó - vẻ đẹp của hình thức ( bằng cách chạm vào những chữ cái đẹp) và thực thi mạnh mẽ ( bằng các bài tập điền vào số liệu)”. Montessori, (1916) Phương pháp Montessori nâng cao, Tập 2,Trang 8-9, Clio, 1965.

Khi chúng ta tạo ra nghệ thuật viết chữ, mỗi cá nhân có cách viết chữ không ai giống ai. Chúng ta phải khuyến khích trẻ viết chữ một cách ngẫu hứng, có nhiều kỹ thuật, nhiều vận động (vận động tinh, giác quan) các giác quan thính giác giúp trẻ nghe âm thanh của lời nói, thị giác phân biệt các nét chữ. Trẻ cần có kiến thức về dò theo chữ nhám, giúp trẻ trước tiên về mặt kỹ thuật, trí tuệ , trẻ phải có khả năng cầm bút, cầm viết phải đúng, một số kỹ năng khác viết từ trái qua phải, cách cầm bút nhẹ, để giúp trẻ cầm bút nhẹ hãy để trẻ hoạt động nhiều với bộ học cụ thô- mịn, những kỹ năng hỗ trợ trẻ thêm là khả năng xiên qua bên trái, xiên qua bên phải thông qua các bài tập về thực tế cuộc sống và giác quan. Trong ngôi nhà trẻ thơ có bộ học cụ hộp cát, khung sắt hỗ trợ trẻ học viết. Viết chữ nghệ thuật có  nguyên tắc, chuẩn bị đầy đủ các bài bài tập ( khung sắt/ chữ nhám) và thực hành thường xuyên để củng cố việc viết chữ ở trẻ. Khi trẻ đã có dấu hiệu sẵn sàng viết thì hãy hướng dẫn trẻ dùng hộp cát, chữ nhám, sau đó là dùng bút chì màu tô khung sắt, cho trẻ từ vựng, bài hát, chữ cái.

Chữ viết nét cong diễn ra tự nhiên vì cho phép cây bút chì viết liền mạch chữ, không phải nhấc bút, ngưng bút nhiều lần, những cử động bút này chỉ có được khi viết nét cong, nét liền, để trẻ thể hiện nghệ thuật của trẻ, phù hợp trí tuệ của trẻ. Học viết trước khi đọc, bất cư cách viết đầu tiên là nền tảng sau này của trẻ. Vì vậy ngay từ nhỏ trẻ viết nét cong không đẹp thì sau này lớn trẻ viết cũng không đẹp. Trong các kiểu chữ, chữ nét cong là chữ khó nhất, vì thế thế trẻ đã biết viết chữ nét cong thì sau này sẽ giúp trẻ đọc và viết dễ dàng hơn. Chữ nét cong giúp trẻ dễ đọc hơn chữ in thường (khi đọc chữ in thường dễ bị nhầm lẫn)

Khi trẻ viết chữ trí tuệ của trẻ phải đi theo nét chữ viết và các cử động của ngón tay và bàn tay. Muốn viết được phải phối hợp não và tay, vì vậy khi trẻ viết nét cong trẻ phải kết nối với thần kinh nhiều hơn, nên khi viết thần kinh não liên kết.

• Bùng nổ văn bản

Các hoạt động trong cuộc sống thực tế cung cấp hỗ trợ để phát triển thứ tự logic và thứ tự logic và thứ tự logic và trình tự hợp lý cần thiết cho ngôn ngữ. Trẻ em trải nghiệm thông qua các hoạt động ngày càng phức tạp mà có logic thứ tự và trình tự theo các bước, và trong văn hóa của chúng ta, thứ tự logic tiến triển từ trái sang phải. Như chúng ta đã đề cập trước đây, hai hoạt động cụ thể trong ngôn ngữ chuẩn bị cho tâm trí trẻ con để viết, trò chơi âm thanh và các chữ cái giấy nhám. Trò chơi âm thanh cho trẻ thực hành xác định và phát âm các âm riêng lẻ tạo nên một từ, xây dựng âm vị học cần thiết nhận thức. Chữ cái giấy nhám là một đại diện trực quan và xúc giác của âm thanh trong ngôn ngữ của chúng ta. Các chữ cái giấy nhám đại diện cho các âm vị riêng lẻ cũng như các bản in (khi hai chữ cái cùng nhau tạo ra một âm thanh, vd. / ch /, / sh /, / th /). Những hoạt động này chuẩn bị tâm trí để viết trước khi bàn tay có thể cầm nắm dụng cụ viết, vì vậy Montessori đã sử dụng một vật liệu gọi là bảng chữ cái rời bảng chữ cái có thể rời để cung cấp cho trẻ em chuẩn bị bàn tay. Song song với các hoạt động này, trẻ cũng đang chuẩn bị viết tay. Hoạt động sớm trong thực tế cuộc sống mang đến cho trẻ cơ hội để tinh chỉnh các chuyển động của tay và cổ tay  (các động tác thao tác của bàn tay và cổ tay một quả bóng bông, mở và đóng hộp, bóp chai nhỏ giọt) sức mạnh tay mạnh tay (cọ rửa, mang bình nước, vắt bọt biển) và điều phối động cơ phối hợp động cơ thị giác. Trong khu vực Sensorial, các vật liệu gián tiếp chuẩn bị bàn tay trẻ con cho sự nhẹ nhàng của sự chạm nhẹ của sự chạm nhẹ của sự chạm nhẹ (thô ráp và bảng trơn, máy tính bảng cảm ứng) độ cứng của cảm ứng độ cứng (tủ hình học). Trong khu vực ngôn ngữ, các chữ cái giấy nhám chuẩn bị bàn tay để theo đường viền của chữ cái theo đường viền của chữ cái theo đường viền của chữ cái và xây dựng hình dạng đó vào bộ nhớ cơ thần kinh Bộ nhớ cơ thần kinh bộ nhớ cơ thần kinh, bộ kim loại xây dựng kiểm soát bút chì điều khiển bút chì một cây bút chì thông qua thiết kế hình học, và các hoạt động với phấn cung cấp thực hành hình thành hình dạng chữ cái. Khi sự chuẩn bị của tâm trí và bàn tay được tích hợp, đứa trẻ có khả năng sẵn sàng để thực sự viết. Khi các công việc chuẩn bị này hoàn tất, sự bùng nổ văn bản xuất hiện như một kết quả tự nhiên.

“ Một văn bản viết  là một kết quả tự nhiên, một sự bùng nổ của hoạt động vui vẻ”

4. MATHEMATICS/ TOÁN HỌC

Những sự hỗ trợ trực tiếp thông qua từng học cụ một trong khu vực toán học giúp não bộ phát triển hơn. Như khi thực hiện rót bình trẻ phải ước lượng xem trẻ cần bao nhiều nước để không đổ ra ngoài, trẻ ước lượng xem bao nhiêu nước để đủ lau nhà, ước lượng xem cắt hoa ở chỗ nào để cắm vừa vào lọ. Thông qua ước lượng, trật tự và quan sát. Những hoạt động này thúc đẩy sự phát triển của trẻ đòi hỏi sự vận động và khả năng thăng bằng. Trẻ phải có khả năng thăng bằng vận động tốt để mang học cụ. Trẻ phải biết cách mang và đặt chuỗi hạt 10 một cách gọn gàng. Để đạt được điều đó trẻ phải được chuẩn bị ở phần đời sống thực tiễn.

Tiếp theo nói đến sự tinh chỉnh vận động trẻ phải được chạm từng hạt một để đếm nhờ sự tinh chỉnh giúp trẻ đếm được. Trẻ phải có khả năng thả một hạt vào trong cái lỗ (cái ống nghiệm) trong hoạt động nhân chia. Tất cả những điều này đòi hỏi sự tinh chỉnh của vận động, điều này đến từ sự chuẩn bị của phần đời sống thực tiễn một cách hoàn chỉnh. Trẻ cần khả năng làm việc theo trật tự hợp lý và đó là yêu cầu trong toán học. Như trong đời sống thực tiễn trẻ phải thực hiện các hoạt động theo một trình tự hợp lý điều đó giúp trẻ phát triển khả năng tư duy và các trật tự hợp lý. Các trật tự như khi lau bàn lau từ trái qua phải, khi thực hiện hoạt động rửa tay nếu trẻ thực hiện xoa xà bông trước rồi mới làm ướt thì sẽ không tạo ra bọt.